Ապոպլեքսիան ձվարանում հանկարծակի արյունազեղումն է, որն ուղեկցվում է նրա հյուսվածքի ամբողջականության խախտումով և արյունահոսությամբ դեպի որովայնի խոռոչ: Այն անվանում են նաև հեմատոմա, ինֆարկտ, ձվարանի պատռում:

Արտահայտվում է որովայնի ստորին հատվածի սուր ցավով, բուժառուի վիճակն արագ վատանում է և պահանջում անհապաղ, անհետաձգելի օգնություն:

Դիտվում է գինեկոլոգիական հիվանդների մինչև 0,5-2,5 տոկոսի մոտ և կազմում է սուր գինեկոլոգիական բոլոր հիվանդությունների 1/3 տոկոսը: Որպես կանոն, լինում է 20-35 տարեկան կանանց մոտ, բայց կարող է հանդիպել և դեռահասների շրջանում:

Պատճառները
Ձվարանի ապոպլեքսիան կապված է օվարիալ հյուսվածքի առանձնահատկության հետ:

Նպաստող գործոններ են ձվարանային անոթների թափանցելիության խանգարումը և որովայնի խոռոչի օրգանների արյան շրջանառության յուրահատկությունը:

Ձվարանի պատռումն առաջանում է նրա հյուսվածքի սկլերոտիկ և դիստրոֆիկ փոփոխությունների հետևանքով: Այդ փոփոխությունները կարող են զարգանալ ձվարանների երակների վարիկոզ լայնացման, փողերի բորբոքման, պոլիկիստոզ ձվարանների, աբորտների ֆոնին:

Ձվազատման դեղորայքային խթանումը նույնպես բարձրացնում է ապոպլեքսիայի հնարավորությունը, քանի որ նպաստում է դեղին մարմնի առաջացման:

Ապոպլեքսիայի անմիջական պատճառներն են.

• Որովայնի վնասվածքները (տրավմաները), հարվածները
• Ներորովայնային ճնշման բարձրացումը՝ շատ մեծ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության հետևանքով
• Չափազանց ակտիվ կամ ընդհատված սեռական ակտը
• Ակտիվ ձիավարությունը
• Անզգույշ ներլվացումը կամ այլ ներհեշտոցային միջամտությունը
• Օրալ հակաբեղմնավորիչների ընդունման կտրուկ դադարեցումը
• Ձվարանների կիստաները կամ կպումները փոքր կոնքում:
• Ձվարանի դեղին մարմնի կիստայի պատռումը:

Պատճառ կարող են լինել նաև արգանդի ոչ ճիշտ դիրքը, ուռուցքով ճնշումը ձվարանի վրա և այլն:

Ձվարանի ապոպլեքսիայի և դաշտանային ցիկլի միջև ուղղակի կապ չկա, սակայն, համաձայն վիճակագրության, 90 տոկոս բուժառուների մոտ ձվարանի ապոպլեքսիան լինում է դաշտանային ցիկլի մեջտեղում կամ երկրորդ կեսում, և ավելի հաճախ տուժում է աջ ձվարանը, որտեղ արյան շրջանառությունն ավելի ակտիվ է:

Դասակարգումը

Ձվարանների ապոպլեքսիան լինում է.

• Անեմիկ /հեմոռագիկ/, որը բնորոշվում է դեպի որովայնի խոռոչ արյունահոսության ախտանշանների գերակայմամբ
• Ցավային, որի ժամանակ առկա է սուր ցավ, բայց չկա ներքին արյունահոսություն /արյունահոսությունը ձվարանի ներսում է/
• Խառը, երբ համատեղված են առաջին երկու ձևերը

Ըստ ծանրության աստիճանի՝ տարբերում են.

• Առաջին աստիճան- մինչև 150 մլ արյուն /թեթև/
• Երկրորդ աստիճան –մինչև 500 մլ արյուն /միջին/
• Երրորդ աստիճան – 500 մլ-ից ավելի /ծանր/

Հիվանդության ախտանշանները
Ձվարանի պատռման ախտանշանները հիմնականում սկսվում են սուր՝ ուժեղ ցավային արտահայտությամբ: Ցավը տեղակայվում է որովայնի ստորին հատվածում՝ ախտահարված ձվարանի կողմում: Թեթև ձևի ժամանակ դիտվում է աննշան արյան կորուստ, թեթև գունատություն, բերանի չորություն, թուլություն, գլխապտույտ:

Միջին աստիճանի դեպքում թվարկված ախտանշաններին ավելանում է ճնշման անկումը:

Արյան մեծ կորստի ժամանակ զարգանում է ծանր ձևը, երբ արտահայտված են մաշկի և լորձաթաղանթների գունատություն, նկատելի ընկնում է զարկերակային ճնշումը, լինում է թելանման պուլս, գիտակցության կորուստ:

Անեմիկ ձևի ժամանակ դիտվում է գլխապտույտ, թուլություն, գիտակցության կորուստ, արյունային արտադրություն սեռական ուղիներից: Ցավը հաճախ ճառագայթում է դեպի արտաքին սեռական օրգաններ, հետանցք, սրբան, ոտքեր և այլն: Ցավային ձևի ժամանակ ցավը չի ճառագայթում, բայց լինում է սրտխառնոց, փսխում:

Ախտորոշումը
Ախտորոշումն իրականացվում է անամնեզի, զննման և հետազոտությունների հիման վրա:

Հետազոտման կարևոր մեթոդ է փոքր կոնքի օրգանների ՈՒՁՀ-ն:

Արգանդի և ուղիղ աղու միջև տարածությունից վերցրած պունկտատում արյան առկայությունը հաստատում է ապոպլեքսիան:

Բուժումը
Կոնսերվատիվ բուժում անցկացվում է միայն հիվանդանոցային պայմաններում՝ միայն ցավային ձևի ժամանակ և երբ արյան կորուստը չի գերազանցում 150 մլ-ը: Անհրաժեշտ է ապահովել հանգիստ, սառը դնել որովայնի ստորին հատվածում, արյունահոսությունը կանգնեցնող դեղեր, սպազմոլիտիկներ, վիտամիններ:

Եթե արյունահոսության ախտանշաններն աճում են, վիրահատական միջամտությունն անխուսափելի է: Այն կատարվում է լապարասկոպիկ եղանակով, փորձում են կատարել հնարավորինս պահպանողական: Երբեմն կատարվում է վնասված անոթի կոագուլացիա, ձվարանի ռեզեկցիա, պատռվածքի կար կամ ձվարանի հեռացում: